Kiệt sức lãnh đạo là một vấn đề phổ biến, có thể xảy ra ở bất kỳ nhà lãnh đạo nào, không phân biệt tuổi tác, kinh nghiệm hay vị trí. Nếu không được khắc phục kịp thời, kiệt sức lãnh đạo có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, bao gồm ảnh hưởng đến sức khỏe, hiệu suất công việc và chất lượng cuộc sống của nhà lãnh đạo.
Vậy kiệt sức ở lãnh đạo là gì? Nguyên nhân và giải pháp cho tình trạng này? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết hôm nay.
Mục lục
Kiệt sức là gì?
Kiệt sức (exhaustion) là tình trạng mệt mỏi về thể chất và tinh thần do làm việc quá sức hoặc căng thẳng kéo dài, dẫn đến suy giảm khả năng hoạt động của cơ thể.
Tuy nhiên, hiện nay nhiều nhà lãnh đạo còn nhầm lẫn giữa tình trạng "mệt mỏi" (fatigue), "kiệt sức" (exhaustion) và hội chứng burnout, dẫn đến việc đánh giá sai lệch hiện trạng của bản thân. Mặc dù ba tình trạng này có mối liên hệ với nhau, nhưng cần phân biệt chúng dựa trên một số đặc điểm sau để tìm ra giải pháp thích hợp:
Mệt mỏi là triệu chứng, còn kiệt sức và burnout là hội chứng/tình trạng bệnh lý.
Kiệt sức xuất phát từ quá tải công việc, còn burnout liên quan mật thiết đến stress - căng thẳng.
Kiệt sức dễ phục hồi hơn burnout, nhưng cần có sự chăm sóc và điều trị kịp thời.
Để hiểu rõ hơn, nhà lãnh đạo có thể tham khảo bảng phân biệt dưới đây:
Đặc điểm | Kiệt sức | Burnout |
Nguyên nhân | Căng thẳng kéo dài do làm việc quá sức | Căng thẳng kéo dài do nhiều yếu tố, bao gồm làm việc quá sức, áp lực từ công việc, mối quan hệ, cuộc sống cá nhân |
Triệu chứng | Mệt mỏi, suy nhược, khó tập trung, thay đổi tâm trạng, giảm ham muốn trong công việc và cuộc sống | Mệt mỏi, suy nhược toàn diện, mất hứng thú và động lực trong công việc, tiêu cực, bi quan, thất vọng, cảm thấy xa cách, cô lập, các vấn đề sức khỏe thể chất |
Mức độ | Nhẹ hơn | Nghiêm trọng hơn |
Hậu quả | Giảm hiệu suất công việc, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống | Có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, thậm chí suy sụp tinh thần |
Kiệt sức ở lãnh đạo: Dấu hiệu và triệu chứng
Dấu hiệu kiệt sức
Dưới đây là 6 dấu hiệu tiêu biểu của một nhà lãnh đạo đang bị kiệt sức:
Giảm tập trung và khả năng ra quyết định: Do mệt mỏi, lãnh đạo khó tập trung xử lý các vấn đề phức tạp và đưa ra quyết định đúng đắn.
Cáu gắt, thiếu kiên nhẫn: Do cạn kiệt năng lượng tinh thần, lãnh đạo dễ trở nên cáu gắt với nhân viên và đồng nghiệp.
Giảm sự hứng thú với công việc: Thiếu hứng thú với công việc, mất động lực làm việc, trì hoãn nhiệm vụ.
Mắc các lỗi cơ bản: Do mệt mỏi và suy giảm khả năng tập trung, lãnh đạo dễ mắc các lỗi cơ bản trong công việc mà trước đó chưa bao giờ phạm phải.
Khó ngủ, mất ngủ do căng thẳng: Nhà lãnh đạo hay phàn nàn về việc khó ngủ, mất ngủ thường xuyên.
Xuống tinh thần: Chán nản với công việc, mất động lực thực hiện các nhiệm vụ và thách thức trước đây từng hào hứng làm.
Triệu chứng kiệt sức
Ngoài những dấu hiệu cụ thể ở trên nhà lãnh đạo có thể nhận biết sự kiệt sức thông qua các triệu chứng sau:
Triệu chứng về thể chất:
Thở gấp
Đầy hơi, khó tiêu, táo bón
Thay đổi ở làn da: mụn, da khô, môi nứt nẻ
Thị lực giảm sút như mờ, khó nhìn rõ
Đau nhức cơ thể, biểu hiện suy nhược cơ thể
Dễ bị cảm lạnh
Triệu chứng về tinh thần và cảm xúc
Căng thẳng
Lo lắng
Khó kiểm soát hành vi
Suy nghĩ không rõ ràng, hay quên
Khó tập trung
Lãnh đạm, thiếu cảm xúc
Cảm thấy xa cách trong các mối quan hệ
Tâm trạng thất thường
Khó đưa ra quyết định
Triệu chứng hành vi
Tăng cảm giác thèm ăn hoặc thèm ăn đồ ngọt
Vụng về, khó khăn trong vận động
Khó ngủ hoặc mất ngủ
Khó khăn/không đủ sức lực cho các hoạt động thể chất thường ngày
Hay ngủ trong ngày
Khó hoàn thành một công việc, dù là việc nhà hay công việc ở văn phòng
6 Nguyên nhân dẫn đến kiệt sức ở lãnh đạo
Dưới đây là 5 nguyên nhân phổ biến dẫn đến kiệt sức ở lãnh đạo:
1. Phải đảm đương quá nhiều trách nhiệm
Các lãnh đạo thường phải đảm đương nhiều vai trò cùng lúc, từ định hướng chiến lược cho đến quản lý hàng ngày cùng các nhiệm vụ đột xuất. Điều này khiến họ luôn trong tâm thế "bị kéo căng" và khó có thời gian nghỉ ngơi hồi phục thể chất, tinh thần.
2. Áp lực từ kết quả kinh doanh
Lãnh đạo luôn phải chịu sự kỳ vọng cao về việc hoàn thành chỉ tiêu kinh doanh. Sức ép này càng lớn đối với các vị trí lãnh đạo cấp cao như CEO. Nếu doanh thu hoặc thị phần giảm sút, họ có thể càng cảm thấy bất an và kiệt sức.
3. Có quá ít sự hỗ trợ
Lãnh đạo thường phải chịu nhiều áp lực trong công việc, từ việc quản lý nhân viên, giải quyết các vấn đề trong tổ chức đến việc đáp ứng các yêu cầu của cấp trên và khách hàng. Họ cần có sự hỗ trợ từ nhiều phía để có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Tuy nhiên, trong thực tế, lãnh đạo thường gặp phải những khó khăn sau:
Thiếu sự hỗ trợ từ đồng nghiệp và cấp dưới: Lãnh đạo cần có sự hỗ trợ từ đồng nghiệp và cấp dưới để có thể hoàn thành công việc một cách hiệu quả. Tuy nhiên, trong thực tế, lãnh đạo thường phải tự mình giải quyết mọi vấn đề, dẫn đến áp lực và căng thẳng.
Thiếu sự hỗ trợ từ giám đốc điều hành và chuyên gia: Lãnh đạo cần có sự hỗ trợ, phản hồi thường xuyên từ giám đốc điều hành và chuyên gia để đưa ra quyết định tốt nhất. Tuy nhiên, trong thực tế, lãnh đạo thường phải tự mình đưa ra quyết định, dẫn đến rủi ro cao. Điều này có thể khiến họ cảm thấy cô đơn, lạc lõng và dễ bị kiệt sức.
4. Mâu thuẫn giữa công việc – cuộc sống
Nhiều lãnh đạo bị "mắc kẹt" giữa công việc bận rộn và áp lực cân bằng gia đình, cuộc sống riêng tư. Họ dành quá ít thời gian cho việc hồi phục sức khỏe, tinh thần hay thực hiện sở thích. Điều này góp phần gia tăng căng thẳng tinh thần và kiệt sức theo thời gian.
5. Thiếu kỹ năng quản lý căng thẳng
Nhiều nhà lãnh đạo thiếu các kỹ năng đối phó lành mạnh với căng thẳng như kỹ năng ưu tiên việc, từ chối việc hợp lý hay phương pháp khuây khỏa bản thân. Khi căng thẳng tích tụ, họ dễ rơi vào tình trạng kiệt quệ mà không nhận ra.
6. Các yếu tố cá nhân
Ngoài các yếu tố khách quan như áp lực công việc, thời gian nghỉ ngơi, cân bằng giữa công việc và cuộc sống, thì các yếu tố cá nhân cũng có thể góp phần dẫn đến kiệt sức ở lãnh đạo.
Ví dụ, những người có tính cách lo lắng, dễ căng thẳng, hoặc những người có khả năng thích ứng kém với áp lực,... thì có nguy cơ bị kiệt sức cao hơn.
Giải pháp phòng tránh và khắc phục tình trạng kiệt sức
6 Giải pháp phòng tránh kiệt sức
Dưới đây là một số giải pháp cụ thể mà lãnh đạo có thể áp dụng để phòng ngừa kiệt sức:
Hoc cách sắp xếp công việc: Lãnh đạo cần học cách ưu tiên các công việc quan trọng và khẩn cấp, tránh làm việc theo cảm tính hoặc theo yêu cầu của người khác.
Từ chối công việc hợp lý: Lãnh đạo cần học cách từ chối các yêu cầu không cần thiết hoặc vượt quá khả năng của mình.
Thiết lập giới hạn thời gian làm việc: Lãnh đạo cần thiết lập giới hạn thời gian làm việc cho bản thân, tránh làm việc quá giờ.
Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục thường xuyên giúp giảm căng thẳng, cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần.
Ngủ đủ giấc: Ngủ đủ giấc giúp cơ thể phục hồi sức khỏe và tinh thần.
Tìm kiếm các hoạt động thư giãn, giải trí: Các hoạt động thư giãn, giải trí giúp giảm căng thẳng và cân bằng cuộc sống.
4 Giải pháp hồi phục sau kiệt sức
Dưới đây là một số giải pháp giúp lãnh đạo phục hồi sau giai đoạn kiệt sức:
1/ Xác định rõ mục tiêu và trách nhiệm của bản thân
Kiệt sức xuất phát từ việc đảm nhiệm quá nhiều trách nhiệm, dự án cùng lúc. Do đó, điều đầu tiên các lãnh đạo cần là xác định những việc thực sự quan trọng, ưu tiên cao. Sau đó tập trung nguồn lực, năng lượng cho những ưu tiên hàng đầu này, và giao các việc còn lại cho nhân viên đảm nhận.
Đồng thời, lãnh đạo cũng cần trau dồi khả năng tập trung sâu để hoàn thành nhiệm vụ hiệu quả mà không bị phân tâm. Các kỹ thuật như yoga, thiền, hít thở sâu... điều hữu ích cho việc tăng khả năng tập trung này.
2/ Xây dựng lối sống lành mạnh
Áp dụng chế độ dinh dưỡng cân bằng cùng với lối sống lành mạnh, tích cực cũng là chìa khóa quan trọng để lãnh đạo phục hồi sau giai đoạn kiệt sức ở cả thể chất và tinh thần. Các hoạt động thể chất đều đặn, đủ giấc ngủ và khuyến khích sở thích đều rất cần thiết cho sức khỏe lãnh đạo.
3/ Chăm sóc sức khỏe tinh thần
Lãnh đạo nên chăm sóc tốt hơn sức khỏe tinh thần bằng nhiều cách khác nhau như: tâm sự với người thân để giải tỏa căng thẳng, đi du lịch để thư giãn và tích lũy năng lượng mới. Đặc biệt, việc tìm đến sự trợ giúp từ các chuyên gia tư vấn, thầy hướng dẫn tinh thần cũng hữu ích để lãnh đạo có cái nhìn tích cực trở lại.
4/ Nâng cao năng lực lãnh đạo và kỹ năng mềm
Lãnh đạo cần liên tục học hỏi, nâng cao những kỹ năng quan trọng như lập kế hoạch chiến lược, quản trị thời gian, giao tiếp, xử lý khủng hoảng... để đối phó hiệu quả hơn với áp lực công việc.
Việc tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng về lãnh đạo và kỹ năng mềm là một cách hiệu quả để lãnh đạo cải thiện những điểm còn yếu và phát triển toàn diện những kỹ năng chuyên nghiệp cần thiết cho hiệu suất công việc ở mức độ cao hơn.
Executive Coaching - Giải pháp hiệu quả cho lãnh đạo
Executive Coaching là chương trình đào tạo dành riêng cho lãnh đạo cấp trung và cấp cao. Với phương pháp đào tạo cá nhân hóa, Executive Coaching giúp lãnh đạo phát triển toàn diện các kỹ năng lãnh đạo và kỹ năng mềm cần thiết để đạt được hiệu quả cao trong công việc, cụ thể:
Xác định mục tiêu và chiến lược phát triển bản thân
Xây dựng tầm nhìn và sứ mệnh của tổ chức
Lập kế hoạch chiến lược và triển khai hiệu quả
Quản lý thời gian và nguồn lực hiệu quả
Giao tiếp và tạo ảnh hưởng hiệu quả
Xử lý khủng hoảng hiệu quả
Phát triển đội ngũ và lãnh đạo nhân viên hiệu quả
Executive Coach là giải pháp hiệu quả giúp lãnh đạo nâng cao năng lực lãnh đạo và kỹ năng, phục hồi sau giai đoạn kiệt sức và trở lại làm việc hiệu quả hơn.
Tạm kết
Kiệt sức là một vấn đề nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng đến hiệu quả công việc, sức khỏe và hạnh phúc của lãnh đạo. Hi vọng với bài viết này của Coach For Life, nhà lãnh đạo có thể:
Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển năng lực lãnh đạo và kỹ năng mềm.
Xác định những dấu hiệu của kiệt sức và tìm kiếm sự giúp đỡ sớm nếu cần thiết.
Áp dụng các biện pháp khắc phục và phòng tránh kiệt sức hiệu quả.
Tài liệu tham khảo: Psych Central